Bekkenschaal
De bekkenschaal
Niet iedereen die een heupprothese krijgt heeft de behoefte om alles tot in de kleinste details te weten over zijn of haar prothese. Toch zou men bijbehorende bekkenschaal, bekkenkom of heupkom die men meestal krijgt meer aandacht moeten geven, vanwege zijn belangrijke rol in het geheel.
Vooral tijdens de planning voor een heupprothese zouden we als patienten meer bewust moeten zijn over wat we precies krijgen. Alleen op dat moment kunnen we nog onze invloed uitoefenen op de keuze, want anders zal de orthopeed die keuze zelf maken. Hierna volgen 6 voorbeelden van mogelijke combinaties in materiaal en tot op zekere hoogte in grootte. Het vijfde alternatief lijkt op de hip resurfacing (bij 6) en geniet vanuit anatomisch aspect de voorkeur boven de alternatieven 1-4. Hip resurfacing (alternatief 6) geniet op zijn beurt weer de voorkeur boven alle voorgaande omdat daarbij de schacht en het verwijderen van de beenhals wordt ontweken.
Het is zelden maar één type prothese en bekkenschaal / bekkenkom die een situatie past, meestal zijn er meerdere keuzes mogelijk. U als patient kan profijt hebben van een korte studie over dit onderwerp zodat u betere keuzes kunt maken. Helaas ken ik veel mensen die alles hebben overgelaten aan de orthopeed en zichzelf nooit hebben verdiept in de materie. Achteraf wordt vaak erkend, dat men een hip resurfacing zou hebben gekozen i.p.v. de traditionele prothese die de orthopeed koos. Op de oude röntgenfoto’s die ik heb gekregen van deze mensen was meestal het bewijs te vinden dat hip resurfacing de perfecte oplossing had kunnen zijn. Sneu, maar dan is het voor hen helaas te laat!
Maar nu terug naar de bekkenschaal, bekkenkom of acetabulum:
De laag met kraakbeen in de eigen bekkenschaal is meestal zover versleten door de betreffende heupziekte dat er bot op bot kontakt begint te ontstaan met de heupkop en met serieuze gevolgen voor beide delen. Het kraakbeen zal in dat geval moeten worden vervangen door een kunstbekkenschaal. Deze schaal wordt zodanig gekozen dat hij overeenstemt met de andere prothesehelft in/op het dijbeen of liever gezegd de heupkop (als het een hip resurfacing betreft). Afhankelijk van de vervangende heupkop heeft de bijpassende bekkenschaal een inleg (insert) van plastic, keramiek, een combinatie van plöastic en keramiek, of helemaal geen inleg maar in plaats daarvan een fijn gepolijst oppervlak zoals bij de hip resurfacing methode. Allemaal hebben ze hun eigen voor- en nadelen, niet alleen vanwege de materiaalkeuzes maar ook vanwege de verschillen in grootte van de nieuwe heupkop en bekkenschaal. få. Alleen bij een hip resurfacing kan de orthopeed de grootte kiezen die helemaal gelijk is aan de eigen anatomische maten die de persoon zelf had. Het mag overduidelijk zijn dat het beter is als de nieuwe heupkop en bekkenschaal niet kleiner worden maar anatomisch correct blijven. Helaas is het door de jaren heen standaard geweest dat alle patienten automatisch één en dezelfde maat heupkop kregen van maar 28mm en een even zo kleine bekkenschaal. Deze ongewoon kleine maat heeft behalve hoge slijtage die hij veroorzaakte in de bekkenschaal ook veel luxaties (uit de kom schieten) tot gevolg gehad. Dit op zijn beurt bracht orthopeden ertoe om patienten veel activiteiten af te raden die anders eigenlijk heel normaal waren. Men was gewoon bang dat de heup uit de kom zou schieten bij nog meer mensen, want deze gebeurtenis is nu eenmaal erg pijnlijk!
Hoe de bekkenschaal vastzit in het bekken
Een kunstbekkenschaal van metaal wordt in het bekken gedrukt (geslagen), waarvoor er eerst een mooie ronde vorm in het bekken wordt gevreesd met een vrees die een maat kleiner is dan de buitenmaat van de nieuwe schaal. Hierna wordt de schaal in het bekken gedrukt door slagen met een soort slaghamer . In de maanden die volgen groeit er bot vast in de poreuze buitenlaag aan de achterkant van de schaal. Hiervoor is de schaal dan ook meestal voorzien van een laag “hydroxyapatit”, een materiaal wat ook in de tandtechniek wordt gebruikt (en daar feitelijk het eerst werd gebruikt) en de ingroei van bot bevordert. Zo onstaat een hechte verbinding tussen de schaal en het bekken.
In plaats van de bovengenomede “pressfitting” kan de bekkenschaal ook zijn gemaakt voor plaatsing met beencement, zeg maar een soort lijm. Er zijn orthopeden die de ene methode prefereren boven de andere, maar bij hip resurfacing wordt de schaal altijd op de eerste manier ingebracht, dus zonder cement.
Voor speciale situaties, zoals bij heupdysplasie kan een speciale bekkenschaal worden gebruikt die is voorzien van een aantal oren. Hierin kunnen schroeven worden gedraaid die terechtkomen in het bot van het bekken en de schaal op die manier extra stevigheid verschaffen. Zo’n schaal wordt daarom dan ook “dysplasieschaal” genoemd. Op de foto hiernaast wordt zo’n type schaal getoont, in dit geval de schaal die bij de BHR-prothese past.
De richting van de schaal, of beter gezegd de hoeken waaronder de schaal zit ten opzichte van het bekken is héél belangrijk, vooral bij hip resurfacing!
Acetabular Cup Position: The Imperative of Getting It Right
Hoeken van de heupkom/schaal in het bekken
Als we een heupprothese van enige vorm krijgen en het niet een zogenaamde hemi-prothese is, wordt er altijd een heupkom in het bekken geplaatst die precies past bij de kop op de schacht. Ongeacht of het een THR (traditionele) of hip resurfacing betreft, zijn de hoeken waaronder de kom wordt geplaatst van grote betekenis voor de werking en levensduur.
Voor de levensduur en slijtage zijn de inclinatiehoek of abductiehoek het belangrijkst, dit is hoeveel de opening van de heupkom in zijwaartse richting is omhooggedraaid ten opzichte van de horizontale lijn. Maar ook de anteversion hoek (oftewel de hoeveel de opening van de heupkom naar voren gericht) zal samen met de inclinatiehoek de slijtage beïnvloeden.
De inclinatie hoek kan vrij makkelijk en exact worden geschat van röntgenfoto’s maar dit is moeilijker voor de anteversion hoek. Als er sprake is van anteversion dan zal die zichtbaar zijn als een ovaal of ellips en daarvan is het moeilijk om te rekenen naar een hoek in graden. Een belangrijk punt hierbij is ook waar de camera zich precies bevond bij het röntgenonderzoek, als dit midden boven of voor het bekken met beide heupgewrichten was dan zal dit een vals beeld geven over de anteversion hoek. Als de camera daarentegen exact boven of voor het ene gewricht stond en tevens met de centerlijn loodrecht boven het gewricht dan zal dit de meest correcte inschatting van de anteversion hoek geven.
Er bestaan veel verschillende studies van orthopeden en anderen over meetmethoden en formules die men kan toepassen voor de convertering naar graden van de ovaal die de rand van de bekkenkom maakt op röntgenfoto’s, maar alle methodes hebben eiegn meetfouten. De grootte van de fout in allerlei meetmethodes is in mijn opinie niet van groot belang voor ons als patiënten omdat we alleen maar in grove termen willen weten of de schaal ongeveer binnen de algemeen geaccepteerde waarden licht of niet.
Zonder enige formule te gebruiken kan men op een röntgenfoto al zien of die nul of weining anteversion heeft want in plaats van een ovaal of ellips ziet men de kant van de schaal als een rechte lijn.
Ik zal proberen om een lijst met studies samen te stellen en op mijn website te plaatsen.
Een prothese met een bekkenschaal/heupkom die weining of geen anteversion heeft zal dus een rand hebben die naar voren is gericht en daar mogelijk met de spierengroepen iliopsoas major en iliacus in contact komen en daar mogelijk irritatie, inflammatie en pijn kunnen veroorzaken. De anatomie verschilt van persoon tot persoon (en verschilt zelfs tussen de geslachten) en hetzelfde geldt ook voor de richting die onze eigen anatomische bekkenschalen hebben. Als onze eigen anatomische schaal niet te veel afwijkt zal (lees zou!) de orthopeed in de operatie altijd dezelfde richting volgen bij de plaatsing van de nieuwe schaal, maar soms is er een werkelijke correctie nodig met afwijkende hoeken. Het is aan de orthopeed om in elke specifieke situatie te bepalen wat de meest neutrale richting voor de nieuwe schaal is.
Er is zelfs zoiets als een “combined anteversion” met andere woorden de samengestelde of vervangende anteversion hoek die de beenhals en bekkenschaal maken. In een perfecte wereld zouden we allemaal één centerlijn hebben die zowel perfect midden door de beenhals liep als het center van de bekkenschaal en dat alles met de heup in z’n neutrale positie.
Zie ook https://www.resurfacingscan.be/wp-content/uploads/2014/10/angles.jpg
Artikelen over onderzoek die o.a. anteversion hoekmeetingen behandelen van de bekkenschaal: